11 saatten fazla çalışan işçi 1.5 saat mola yapacak

Milyonlarca çalışanı yakından ilgilendiren karar Yargıtay 9. Hukuk Dâiresi’nden geldi. Çalışanların öğle tatili veya ara tatilinin ne kadar olması gerektiği tartışmalarına son noktayı koyan Yüksek Mahkeme, günde 11 saate kadar çalışan işçinin öğle molasının 1 saat, 11 saatten fazla çalışan işçilerin ise 1.5 saat öğle molası yapması gerektiğine hükmetti.

Çalıştığı işyerinden kapı önüne konulan işçi, soluğu İş Mahkemesi’nde aldı. Çalışma saatlerinin 8 saat olması gerekirken 12 saat çalıştırıldığını, hiçbir hakkının ödenmediğini öne süren davacı işçi, işverenin noter kanalıyla gönderdiği ihtarnâmedeki iddiaları kabul etmediğini, zorla işten çıkartıldığını ileri sürerek, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, yıllık izin ücreti ve fazla mesâi ücreti alacağını talep etti. Davalı şirket avukatı ise davacı hakkında tutulan tutanakların hukuka uygun olduğunu, öğlen yemeği verilmediği iddiasının gerçek dışı olduğunu, haftalık ve yıllık izinlerin kullanıldığını, 8 saatten fazla çalışma iddiasının gerçekle bağdaşmadığını belirterek, iş sözleşmesinin feshinin haklı olduğunu savundu. İş Mahkemesi, davanın kısmen kabûlüne hükmetti. Kararı davalı şirket temyiz edince devreye Yargıtay 9. Hukuk Dâiresi girdi.

İşçilerin öğle (ara) molası süresine dair tartışmalara son noktayı koyan Yargıtay 9. Hukuk Dâiresi, işçinin günlük iş süresi içinde kesintisiz olarak hiç ara vermeden çalışmasının beklenemeyeceğine dikkat çekti. Gün içinde işçinin yemek, çay, sigara gibi ihtiyaçlar sebebiyle ya da dinlenmek için belli bir zamana ihtiyacı olduğunun vurgulandığı kararda, ara dinlenmenin 4857 sayılı İş Kanununun 68’inci maddesinde düzenlendiği hatırlatıldı. Kararda şöyle denildi:

"Yasada, ara dinlenme süresi, günlük çalışma süresine göre kademeli bir şekilde belirlenmiştir. Buna göre dört saat veya daha kısa süreli günlük çalışmalarda ara dinlenmesi en az on beş dakika, dört saatten fazla ve yedi buçuk saatten az çalışmalar için en az yarım saat ve günlük yedi buçuk saati aşan çalışmalar bakımından ise en az bir saat ara dinlenmesi verilmelidir. Uygulamada yedi buçuk saatlik çalışma süresinin çok fazla aşıldığı günlük çalışma sürelerine de rastlanılmaktadır. İş Kanununun 63’üncü maddesi hükmüne göre, günlük çalışma süresi on bir saati aşamayacağından, 68’inci maddenin belirlediği yedi buçuk saati aşan çalışmalar yönünden en az bir saatlik ara dinlenmesi süresinin, günlük en çok on bir saate kadar olan çalışmalarla ilgili olduğu kabul edilmelidir. Günde on bir saate kadar olan (on bir saat dahil) çalışmalar için ara dinlenmesi en az bir saat, on bir saatten fazla çalışmalarda ise en az bir buçuk saat olarak verilmelidir.".

İşçinin ara dinlenme süresine dâir akıllara takılan sorulara da açıklık getirilen kararda; işçinin ara dinlenme saatinde tamamen serbest olduğu, bu süreyi işyeri içinde ya da dışında geçirebileceği ifade edildi. İşçinin ara dinlenme süresini iş yerinde geçirmesi ve bu süre içinde çalışmaya devam etmesi durumunda ara dinlenmesinin verilmemiş sayılacağı belirtildi. Kararoda, "Ancak işçi işyerinde kalsa bile, ara dinlenmesi süresini serbestçe kullanabilir, bu süre içinde çalışmaya zorlanamaz. Ara dinlenmesi için ücret ödenmesi gerekmez. Ancak bu süre işçiye dinlenme zamanı olarak tanınmamışsa, işçinin normal ücretinin ödenmesi gerekir. Bu sürenin haftalık 45 saati aşan kısmını oluşturması hâlinde ise, zamlı ücret ödenmelidir. Ara dinlenme süreleri kural olarak aralıksız olarak kullandırılır. Ara dinlenmesinin kullandırılması zorunlu ise de, bunun kullanılacağı zamanı belirlemek işverenin yönetim hakkıyla ilgilidir. İşçilerin tamamı aynı anda ara dinlenme zamanını kullanılabileceği gibi, belli bir plan dahilinde sırayla kullanmaları da mümkündür. Ancak ara dinlenme süresinin, işe, ara dinlenme süresi kadar geç başlama veya aynı süreyle erken bırakma şeklinde kullandırılması doğru olmaz. Ara dinlenme süresinin günlük çalışma içinde belli bir zamanda amaca uygun şekilde kullandırılması gerekir" denildi.

İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği’nde ara dinlenme süresinin çalışma süresinden sayılmayacağının hüküm altına alındığının dile getirildiği kararda şu ifadeler yer aldı:

"Somut uyuşmazlıkta davacı dava dilekçesinde günde 12 saat çalıştığını iddia etmiş, davacı şahitleri de bu çalışma süresini doğrulamışlardır. Hükme esas alınan bilirkişi raporunda davacının günde 12 saat çalıştığı kabul edilmiş ise de ara dinlenme süresinin 1 saat olarak düşüldüğü görülmüştür. 11 saatten fazla çalışmalarda 1,5 saat ara dinlenmesi düşülmesi gerekir. Buna göre, günlük 10,5 saat çalışma ile 6 günde 63 saat çalışma ve haftalık 18 saat fazla mesai hesaplanması gerekirken, 1 saat ara dinlenmesi düşülerek haftalık 21 saat fazla mesai hesabı yapılması hatâlı olup, bozmayı gerektirmiştir. Temyiz olunan kararın bozulmasına oy birliği ile karar verilmiştir."