Sakarya Üniversitesi İslam Ekonomisi ve Finansı Uygulama ve Araştırma Merkezi (İSEFAM) çalıştaylarının 14.’sü “İslam İktisadı Çerçevesinde Covid-19 Salgın Süreci ve Sonrası: Sorunlar ve Çözüm Arayışları” başlığıyla, 24 Şubat 2021 Çarşamba günü geniş bir katılımla çevrimiçi olarak gerçekleştirildi.
Çalıştayın açılış oturumunda konuşmasını yapan Sakarya Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dekanı ve İSEFAM Müdürü Prof. Dr. Mustafa Çalışır, Covid-19 salgınının küresel etkisine vurgu yaparak konuya dair yürütülen akademik çalışmaların arttığına işaret etti. Çalışır, bu önemli konuyu gündeme taşıyan İSEFAM araştırmacılarına ve çalıştaya teveccüh gösteren katılımcılara teşekkür etti. Sakarya Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Fatih Savaşan da açılış konuşmalarında İSEFAM’ın İslam ekonomisi alanında yaptığı çalışmaları takdirle karşıladıklarını ve bu tür çalışmaların artarak devam etmesi gerektiğini ifade etti.
Çalıştayın ilk oturumuna başkanlık eden Hamad Bin Khalifa Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Faruk Aysan, İslam ekonomisinin insanlığın içinde bulunduğu krizlerin çözümüne yönelik söyleyeceği çok şey olduğunu belirtti. Bu bağlamda İslami finansın önemine değinen Aysan, İslami finansın İslam ekonomisi düşüncesini günümüze taşıdığını ifade etti. “Ekonomi” konulu oturumda ilk tebliği sunan Prof. Dr. Mustafa Çalışır, Covid-19 salgınının dünya ekonomisine etkisini ele aldı. Çalışır, salgının, diğer ekonomik krizlerle kıyaslandığında dünya çapında ekonomik anlamda ciddi tahribatlara yol açtığını ifade etti. Salgının ekonomik etkisinin arz ve talep şoku ile finansal şoklar şeklinde kendisini gösterdiğini belirten Çalışır, söz konusu olumsuz etkilerin önüne geçmek için devletler tarafından alınan önlemlere değindi. Çalışır, Türkiye’nin salgını avantaja dönüştürmeye imkan verecek sektörlere yönelmesi durumunda bu süreçten kazançlı bir şekilde çıkabileceğine işaret etti. Oturumda ikinci konuşmayı yapan Hazine ve Maliye Bakanlığı Ekonomik Programlar ve Araştırmalar Genel Müdürlüğü Daire Başkanı Dr. Ömer Faruk Tekdoğan, salgının eğitim, sağlık, gelir adaleti, yoksulluk gibi alanlarda ne gibi sonuçlar ortaya çıkardığını anlattı. Tekdoğan, bu çerçevede salgının sonuçlarının bertaraf edilmesine yönelik İslam iktisadının rolüne değindi.
Programın “sektörler” konulu ikinci oturumuna İstanbul Ticaret Üniversitesi İslam Ekonomisi ve Ekonomik Sistemler Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Necdet Şensoy başkanlık etti. İkinci oturumdaki ilk konuşmayı yapan Albaraka Türk Katılım Bankası Başekonomisti Dr. Ömer Emeç, katılım bankalarının salgın dönemindeki durumundan ve rolünden bahsetti. Kriz ortamında ülkelerin maliye politikalarını yoğun bir biçimde kullandığını ifade eden Emeç, Türkiye’nin öncelikli olarak para politikalarına ağırlık verdiğini belirtti. Bu bağlamda Türkiye’de para politikalarının devreye girmesiyle birlikte hızlı bir şekilde kredi büyümesinin görüldüğüne değinen Emeç, ilave olarak katılım bankalarının söz konusu kredi büyümesinden ve bu dönemde yaşanan faiz dalgalanmalarından farklı şekillerde etkilendiğine işaret etti. Salgının tekafül sigortacılığına etkisi ile ilgili konuşmalarını yapan Neova Katılım Sigorta’dan Dr. Yunus Emre Gürbüz ve Katılım Emeklilik’ten İsmail Aydemir, hayat dışı alanda ve hayat sigortasında salgın döneminde meydana gelen değişimlerden bahsettiler. Yunus Emre Gürbüz hayat dışı alanda trafik kazası, hırsızlık, gasp gibi durumlara yönelik sigorta işlemlerinde ciddi düşüş olduğunu ifade etti. İsmail Aydemir ise Covid-19 sebebiyle yaşanan vefatların hayat sigortası kapsamına alındığından, katılım sigortacılığının salgın dönemindeki gelişmelere hızlı şekilde ayak uydurduğundan bahsetti. Programın ikinci oturumunda salgının perakende sektörüne etkisini ele alan Sakarya MÜSİAD Üyesi Dr. Osman Eminler, talep azlığı, likidite sıkıntısı ve yüksek borçluluk gibi sebeplerle perakende sektörünün bu süreçte olumsuz etkilendiğini belirten Eminler, kısa çalışma ödeneği gibi desteklerden birçok perakendecinin istifade etmesine rağmen, sektörün ciddi şekilde yara aldığını belirterek, problemlerin İslam iktisadı perspektifinden karz-ı hasen, yerel esnaf sandıkları ve zekat fonu gibi uygulamalarla aşılabileceğinin veya hafifletilebileceğinin altını çizdi.
Çalıştayın öğleden sonraki ilk oturumuna Bandırma Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Süleyman Özdemir başkanlık etti. Covid-19’un sosyal politika ile ilgili boyutunun ele alındığı oturumda İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Faruk Taşçı, olağanüstü dönemlerde uygulanacak sosyal politikaları İslam iktisadı perspektifinden değerlendirdi. Taşçı, sosyal politikaların, İslam’ın korunmasını önerdiği beş temel değer kapsamında uygulanmasına yönelik genel bir çerçeve çizdi.
Sosyal politikalar kapsamındaki bir diğer tebliğ, İSEFAM araştırmacıları Arş. Gör. Dr. Salih Ülev ve Arş. Gör. Ali Can Yenice tarafından sunuldu. Sunumda, salgın döneminde Sosyal Dayanışma ve Yardımlaşma Vakıfları tarafından ihtiyaç sahiplerine sağlanan sosyal yardımlar değerlendirildi. Covid-19 salgını sürecinde uluslararası öğrencilerin yaşadığı sorunlar ise İSEFAM bünyesinde çalışmalarını yürüten Arş. Gör. Abdullah Talha Genç ile doktora öğrencileri Hasan Durmuş ve Öznur Ak tarafından değerlendirildi. Bu çerçevede salgının öğrenciler üzerinde oluşturduğu ekonomik, psiko-sosyal etkiler ve eğitim anlamındaki etkiler ele alındı. Oturum sonunda yaptığı değerlendirmede Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mehmet Fatih Aysan, sosyal politika bağlamında devletlerin, İslami anlamda alması gereken tedbirlerden bahsetti. Aysan, bu çerçevede İslami bir devletin sosyal adaleti, beşeri sermayeyi ve yaşam memnuniyetini artırmak yönünde kararlar alması gerektiğini belirtti.
Çalıştayın “fıkıh” konulu son oturumu, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Süleyman Kaya başkanlığında yürütüldü. Fıkıh oturumunda konuşmasını yapan Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nden Dr. Öğr. Üyesi Hamdi Çilingir, Covid-19 salgınının fıkhî anlamda ortaya çıkardığı temel meseleleri ve tartışma konularını ele aldı. Dr. Öğr. Üyesi Çilingir salgının, özellikle süreli akitler üzerine etkisinin değerlendirilmesinde “beklenmeyen hal” veya “mücbir sebep” durumlarından hangisine dahil olduğuna bağlı olarak değişebileceğine vurgu yaptı. Oturumda ikinci konuşmayı yapan Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Uluslararası İslam Ekonomisi ve Finansı Uygulama ve Araştırma Merkezi (ULIFAM) Müdürü Doç. Dr. Abdurrahman Yazıcı ise beklenmeyen hal olarak kabul edilen salgının finansal işlemlere etkisini cezai şart bağlamında değerlendirdi. Oturum sonunda Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi ve Din İşleri Yüksek Kurulu Üyesi Prof. Dr. Hacı Mehmet Günay değerlendirmelerde bulundu. Günay, salgın döneminde fetva makamına gelen meseleler ve fetva vermede benimsedikleri yaklaşım hakkında bilgi verdi.
Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Kenan Göçer’in başkanlığında gerçekleştirilen kapanış oturumunda Bilim ve Sanat Vakfı’ndan Dr. Mustafa Özel, “roman diliyle salgın” konusunu ele aldı. Göçer, salgın konusunu işleyen romanlardaki salgına dair bakış açısını değerlendirdi. Dr. Mustafa Özel’in konuşmasıyla son bulan programa Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi, Sakarya Ticaret ve Sanayi Odası, Katılım Emeklilik, Sakarya Büyükşehir Belediyesi, Din İşleri Yüksek Kurulu ve Türkiye Katılım Bankaları Birliği gibi çeşitli kurumsal temsilcilerin ve lisansüstü öğrencilerin yer aldığı yoğun bir katılım olduğu görüldü.
