Sakarya ölçeğinde toplu taşıma sistemi birçok farklı tür ile hizmet vermektedir. Bazı türler hizmet tekerrürü yapmakta ve verimliliği düşürmektedir. Örneğin Adnan Menderes Bulvarı üzerinde Taksi Dolmuş, Minibüs, ÖHO ve Belediye otobüsleri beraber çalışmaktadır. Yolculuklar paratransit sistemlerde yoğunlaşmakta ve teşvik edilmesi gereken transit sistemler etkisiz kalmaktadır. Paratransit sistemlerden olan dolmuşlar ve minibüsler sayısal yapıları ve çalışma sistemlerinin doğal sonucu olarak kent içi trafik sorunlarını arttırmaktadır. Bu tür örnekler göz önüne alındığında, Sakarya Büyükşehir Belediyesinin 2013 yılında yayınladığı Sakarya Ulaşım Ana Planının (SUAP) revize edilmesi ve toplu taşıma ana planının hazırlanması önerilmektedir.
Sakarya Büyükşehir Belediyesi kurumsal yapısı incelendiğinde toplu taşıma şube müdürlüğünün görev ve sorumluluklarının ağır olduğu saptanmış bu durumun getirdiği ağır iş yükünün sürdürülebilir kentsel hareketlilik için gereken araştırma geliştirme çalışmalarının aksamasına yol açtığı görülmüştür. Kurumsal yapıda ağır yüklerden biri olan otobüs işletmesinin diğer büyükşehirlerde olduğu gibi kamu şirketi başlığı altında hizmetine devam etmesinde fayda görülmektedir. Bu durum çalışanların ve mevcut otobüs filosunun daha etkin hizmet vermesine imkân sağlamakla beraber, sektör ağır bürokrasiden kurtulacağı için hızlı işlemlerin yapılabilmesi ve kurulacak kamu teşebbüsü, hizmet performansının artmasına olanak sağlayacaktır. Yeni oluşacak bu yapılanmanın faydasını hem kamu kurumları hem de kamunun kendisinin göreceği aşikârdır. Kazan – kazan olarak adlandırılabilecek bu çözüm, hantal yapıdan daha efektif bir yapıya geçiş için oldukça önemli bir adım olacaktır.
Çalışan personel yapısı incelendiğinde, verilmesi düşünülen ulaşım hizmeti için gerekli yeterlilik sayısının yakalanamadığı görülmektedir. Toplu ulaşım sürekli değişen ve gelişen bir yapıya sahip olduğu için bu değişimi ve gelişimi izleyerek sayısallaştıracak ve oluşturulan verileri analiz edebilecek teknik ve idari personele ihtiyaç duyulmaktadır.
Her geçen gün gelişen teknolojiye paralel olarak hizmet vermek durumunda olan ulaşım sektöründe ki yenilikler takip edilememektedir. Sistemin etkinliğinin artırılıp sürdürülebilmesi için kullanılması gereken bilgi teknolojileri ve ekipmanlardan gerektiği kadar faydalanılmadığı görülmektedir. Araç takip sistemi ve kamera sistemlerinin yanında personel ve arşiv yönetim sistemlerinin elektronik ortamlarda yapılması, geriye dönük tüm çalışmaların izlenebilme olanağını sağlayacaktır. Bu durum, bir yandan eldeki veri ve bilginin kaybolmamasını sağlarken diğer yandan da ileriye dönük planlamalar yapılırken mevcut veri ve bilgi havuzuna erişim kolaylığını sağlayacaktır.
Sistem mekanizması sadece personelle değil elektronik ortamla da denetlenmelidir. Mevcut sistemde çalışan araçlar ihbar veya şikâyet sonrasında kontrol edilmekte ve izlenmektedir. Araçlar çalıştıkları süre zarfında sürekli izlenmeli ve değerlendirilmelidir. Bu durum iç disiplini sıkılaştırdığı gibi toplam kaliteyi de arttıracaktır.
Araç filosunun tamamının dizel yakıt kullanması dışa olan bağımlılığı arttırmakta, çevre sağlığını olumsuz yönde etkilemekte ve sistem giderlerini arttırmaktadır. Yeni dünya düzeni çevreci yakıtlar olan LPG, CNG ve elektrikli araçlara yönelmeyi gerektirmekte, fosil yakıtlarına bağlı araçların ise terk edilmesini tavsiye etmektedir. Diğer büyükşehirler ve bünyelerindeki ulaşım şirketleri incelendiğinde, doğalgazlı ve elektrikli araçların tercih edildikleri, mevcut araçların da dönüşümlerinin yapılmaya başlandıkları görülmektedir. Sakarya Büyükşehir Belediyesi otobüs filosunun araç yaş ortalamasının 4,5 olması bir avantaj olmakla beraber, genç sayılabilecek bu filonun CNG’li araçlara dönüşümü yapılmalıdır. Özellikle çevresel unsurlar ve işletme giderleri dikkate alındığında filoya katılacak yeni araçların CNG’li veya elektrikli olması kamu yararına olacaktır.
Yolculuk sayıları incelendiğinde, 30 adet hattın çok azının verimli olduğu ve kapasite altında yolcu taşındığı görülmektedir. Yolculuk sayılarını artırabilmek adına yukarıda değerlendirmesi yapılıp göreceli performans analiz sonuçlarına göre önemleri ortaya konulan göstergeler çerçevesinde gerekli adımlar atılmalı ve planlamalar çerçevesinde uygulamalara devam edilmelidir. Belediye otobüslerinin sadece Kart54 ile hizmet vermesi kartı olmayan kullanıcıları paratransit sistemlere yönlendirmektedir. Kart54 için gerekli yaygın ağ kurulmalı ve teşvik edici kampanyalar düzenlenmelidir.
Sakarya Ulaşım Ana Planı (SUAP) sonuçlarına göre dolmuş ve minibüsler için dönüşüm projeleri hazırlanmalı, bu projelerin finans ve işletme modelleri; mevcut esnaf odaları, sivil toplum kuruluşları, teknik danışmanlar ve yerel yöneticilerin ortak değerlendirmeleri sonucunda mutabık kalınarak belirlenmelidir. Bu şekilde ulaşım sektörünün tüm unsurlarının sisteme dâhil edilmiş onaylarına bağlı olarak, ilgili tüm paydaşların genel memnuniyeti sağlanmış olacak ve uygulanan dönüşümün başarı ile sonuçlanmasına büyük katkı sağlanacaktır.
Toplu taşımayı özendirmek ve teşvik etmek için küçük yaşta olan çocuklardan başlanarak eğitim programları, aktiviteler ve şölenler düzenlenmelidir. Bu çalışmalar kamuoyunda gerekli farkındalığın ortaya çıkmasına fayda sağlayacaktır.
Otobüsleri daha verimli kullanmak adına bakım ve kontrollerin titizlikle yapılmasına önem verilmelidir. Hizmet dışı garajda bekleyen otobüslerin bakım ve kontrolleri mutlaka yapılmalıdır. Bu yüzden diğer büyükşehir belediyelerinde olduğu gibi Ulaşım Dairesi Başkanlığına veya kurulacak bir ulaşım kamu iştirakine ait makine ikmal bölümü oluşturulmalı, sadece ustalıkları ve uzmanlıkları otobüsler olan personellerle çalışılmalıdır. Araç bakım, kontrol ve akaryakıt giderlerinin verilerinin tek elde tutulması da planlamalara ve raporlamalara büyük fayda sağlayacaktır.
Şoförler sürekli eğitim görmelidirler. Eğitimler, çalışma ortamına motive olabilmek adına uzman eğiticilerin sunacağı terapi şeklindeki eğitim metotlarını da içermelidir. Eğitimler zaruri olmaktan çıkıp istenen ve talep edilen etkinliklere dönüşmelidir.
Kaynak: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=jNRDC1RLfVd4_T7x7ZXmmQOWGVBg2zNssbaXNWzu-H6htcb6YhjPU_xFXQTbYvXs
