'Erken uyarı sistemleri şart!'

17 Ağustos 1999 Marmara Depreminin üstünden 17 yıl geçmesine rağmen milyonlarca insan ve Türkiye’nin ihracatının büyük bir kısmını sağlayan sanayi kuruluşları için tehlike geçmedi.  Birinci derecede deprem bölgesi olan, aralarında Kocaeli, Sakarya, Bolu, Düzce, Yalova’nın bulunduğu Doğu Marmara için uzmanlara göre yaklaşan deprem önemli ölçüde can ve mal kaybına yol açacak. Bu gerçeğin altını çizen GTÜ İnşaat Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Bülent Akbaş, bölümü adına yaptığı açıklamada beklenen Marmara depreminin yıkıcı ve olumsuz etkilerinin en aza indirilebilmesinin mümkün olduğunu belirterek erken uyarı sistemlerinin bölge için şart olduğunu vurguladı.

KOCAELİ - Gebze 17 Ağustos depreminin 17'nci yıl dönümünde Gebze Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü öğretim üyeleri adına basın açıklaması yapan Bölüm Başkanı Prof. Dr. Bülent Akbaş, Doğu Marmara Bölgesi için önemli uyarılarda bulundu. 17 yıl geçmesine rağmen ne yazık ki çevre ve mekân güvenliği konusunda verimli çalışmaların yapılmadığını belirten Akbaş, depremin bilimsel olarak engellenmesi mümkün değil ama zararlarının en aza indirgenmesinin mümkün olduğunu söyledi. Yapı Mühendisliği, Geoteknik Deprem Mühendisliği, Ulaştırma, Yapı Malzemeleri, Hidrolik,  Yapı Mekaniği alanlarındaki son gelişmelerin depremin olumsuz etkileri ile mücadeleye imkân tanıdığını ifade eden Bölüm Başkanı, GTÜ olarak bahsedilen konularda halen sürmekte olan araştırma ve geliştirme projeleri üzerinde çalışmakta olup, yakın zamanda uluslararası işbirliğiyle kapsamlı çalışmaların içinde olacaklarını söyledi. DEPREMİN ETKİLERİNİ ÖNLEMEK MÜMKÜN Akbaş, Kocaeli, Sakarya, Bolu, Düzce, Yalova’nın içinde bulunduğu Doğu Marmara Bölgesine erken uyarı ve acil müdahale sistemi geliştirilmesinin kesinlikle şart olduğunu söyledi. Bölgesel Erken Uyarı sisteminin geliştirilmesinin, mevcut sanayi tesislerinin iş devamlılığının (business continunity) sağlanmasının, olası bir depremin hasar verici dalgalarının hedef sanayi tesislerine ulaşmasından önce otomatik kapama sistemlerinin devreye girmesiyle, hem can kaybı hem de ekonomik kayıp riskini azaltması açısından önemli olduğunu belirtti. Akbaş, “Doğu Marmara’da kurulması gereken erken uyarı sistemi, olası deprem kaynağının yerleşim merkezlerine ve sanayi tesislerine yakın olması nedeni ile bize ancak saniyeler mertebesinde bir erken uyarı bilgisi sağlayabilecektir. Bu da genel olarak otomatik kapama sistemlerinin çalışmasına imkân sağlayacaktır. Verilecek eğitimler ile bölge halkı bilinçlendirilerek erken uyarı bilgisinin insanların kendilerini koruyabilecek bir pozisyon alabilmesi ve deprem erken uyarı bilgisini alır almaz buna hazır olarak ne yapacağını bilir bir duruma gelmesinin sağlanması da gerekmektedir. Bunun için mobil bilgilendirme sistemi geliştirilmelidir. Ayrıca, geliştirilmesi gereken bölgesel acil müdahale sistemi ile depremin hemen akabinde acil müdahalenin öncelikli olarak yapılması gereken bölgelerin de belirlenmesi gereklidir.” şeklinde konuştu. KÖPRÜ, LİMALAR VE ENDÜSTRİ TESİSLERİ TEHLİKEDE Erken uyarı ve acil müdahale sisteminin başlı başına yeterli olamayacağını da belirten Akbaş, yapı sağlığı izleme sistemlerinin geliştirilmesinin hayati önem arz ettiğini ifadelerine ekledi;“Ülke ekonomisi ve bu ekonomiye katkı sağlayan nüfus yoğunluğu açısından önemi büyük olan İstanbul-Gebze-İzmit hattı üzerindeki yerleşim ve endüstri bölgeleri ciddi sayılabilecek tehlikelere (deprem, sanayi tesislerindeki sızıntılar, vb.) maruzdur. 1999 Marmara depremiyle de tecrübe edildiği üzere İzmit Körfezi yakınlarında meydana gelecek felaketlerin belirlenebilmesi, izlenmesi ve önlemlerin alınması toplumu her yönüyle etkileyecektir. Özellikle Gebze civarında yer alan önemli ulaşım yapıları (TEM, Hızlı Tren hattı, Osman Gazi Köprüsü, kıyı boyunca yer alan Eskihisar, Dilovası, Yarımca Liman ve iskeleleri), endüstri tesisleri (Gebze ve Dilovası'ndaki orta ve büyük ölçekli tesisler) deprem gibi afetler ve endüstri bölgelerinde sıklıkla karşılalan aşındırıcı etkilere karşı dikkatlice incelenmesi ve sürekli izlenmesi gereken sistemlerdir.” YAPININ RİSK ALTINDA OLUP OLMADIĞI ÖNEMLİ Gelişen izleme sistemi teknolojileri ile binaların deprem hareketi altındaki performansları ve yapısal bir hasara maruz kalıp kalmadığının belirlenebildiğini belirten Akbaş,  “Geçmiş depremlerden elde edilen deneyimler deprem sonrasında gözle fiziksel olarak yapılan gözlemlerin yanıltıcı olabildiğini göstermiştir. Yapısal olmayan hasarlardan dolayı hastane binalarının boşaltıldığı, hastaların başka hastanelere nakil edildiği, insanların sorumlu otoritelerden tatmin edici bir cevap alamadığı için evlerinde hiçbir yapısal hasar olmamasına rağmen günlerce evlerine giremediği durumlar ortaya çıkmıştır. Yine herhangi bir yapısal riski olmamasına rağmen sanayi tesisleri günlerce, haftalarca yapısal riskin belirlenmesi, üretime devam edilip edilemeyeceği kararının verilebilmesi için beklemek zorunda kalmışlar bu da bu sanayi tesisleri için altından kalkılamayacak ekonomik kayıplara sebep olmuştur. Yapısal izleme sistemleri ile yapının deprem yer hareketi altındaki performansı, tasarım projesi ile uyumluluğu gerçek zamanlı olarak izlenebilecek ve yapının bir risk altında olup olmadığı kararı eldeki veriye dayalı olarak verilebilecektir. Bu çalışmayı üniversitemizde bulunan bölümümüz gerçekleştirebilecek güçtedir ” ifadelerini kullandı. BİNALARIN ÖMRÜ ELLİ YIL UZATILIR Endüstriyel yapıların ve sanayi tesislerinin deprem güvenliklerinin belirlenmesi konusunda yapılan çalışmaların da yetersiz olduğunu vurgulayan Bölüm Başkanı Akbaş, İnşaat sektöründe Yenilikçi yöntem ve malzemelerin geliştirilmesinin öneminden söz etti. Akbaş, uyarı ve önerilerinde şu ifadelere de yer verdi; Günümüz inşaat teknolojisinde uygulanabilecek yenilikçi yöntemler ile okul ve hastane gibi binaların faaliyetleri devam ederken aynı zamanda deprem güçlendirme çalışmalarının yapılması da mümkün olabilmektedir. Yapının ömrü kısa veya uzun olabilir. Bunu yapının maruz kaldığı çevresel koşullar belirler.  Yapının ömrünün 50 yıl olabilmesi için, uygun tedbirleri almak mümkündür. Sanayi bölgelerinde ortaya çıkan cam, plastik, ahşap, metal, kauçuk, mineraller vs. sanayi atıkların betonun içinde çimento veya agrega yerine kullanılabilmesine yönelik çalışmalarla farklı özelliklere ve avantajlara sahip betonlar da ortaya çıkartılabilir.  Ayrıca, bölgemizde tahribatsız muayene yöntemlerinin geliştirilmesine yönelik çalışmalar da önem arz etmektedir.