Zor meslektir hekimlik. Saatlerce süren nöbetler, çalışma koşullarının zorluğu, sizden şifa bekleyen hastalar, farklı klinik durumları sebebiyle farklı tedaviler gereken hastalar.. Hem fiziken hem ruhen yorucudur. Bütün bu hengamenin içinde hekimler tarafından çoğu zaman arka plana atılan önemi yeterince anlaşılamayan çok önemli bir detay var: AYDINLATILMIŞ ONAM!
Aydınlatılmış onam, hastanın tıbbi müdahale ve tedavi süreçlerine rızasının alınması için gereken yasal ve etik süreci ifade etmektedir. Aydınlatılmış onam, sağlık çalışanının hastaya veya yasal temsilcisine, uygulanacak tıbbi müdahalenin amacını, yöntemini, risklerini, faydalarını ve alternatif seçeneklerini açıklaması sonrasında, hastanın veya temsilcisinin bilgilendirilmiş bir şekilde onay vermesini ifade eder. Bu süreçte hasta, müdahalenin kendisi hakkında yeterli bilgi sahibi olmalı ve onayını özgür iradesiyle vermelidir.
Tıbbi müdahalede hastanın rızası hem özel hukuk hem ceza hukuku bakımından önemli bir hukuka uygunluk nedenidir. Ancak rızanın geçerli olması için birtakım unsurların varlığı önem arz eder. Her şeyden önce verilen rızanın hukuka ve ahlaka aykırılık teşkil etmemesi gerekir. Bir diğer önemli husus da, rızanın geçerlilik unsuru olan ve hastanın neye rıza gösterdiğini bilmesini sağlayan “aydınlatma yükümlülüğü” yerine getirilmiş olmalıdır.
Aydınlatılmış onamın uygulama eksiklikleri çeşitli faktörlerden kaynaklanabilir. Hekimler, aydınlatılmış onamın hastanın haklarını korumak için önemli bir araç olduğunun farkında olmayabilirler. Bu nedenle, hastaları yeterince bilgilendirmeyebilir veya hastaların sorularını yanıtlamak için zaman ayırmayabilirler. Hastalar, tıbbi müdahalelerin riskleri ve alternatifleri hakkında bilgi alma konusunda isteksiz olabilirler. Aydınlatma süreci, hastanın yeterli bilgi düzeyine sahip olması ve bu bilgileri anlayabilmesi için dikkatlice yürütülmelidir. Ancak, bu süreç bazen aceleye getirilebilir veya uygun şekilde yönetilmeyebilir.
Aydınlatılmış onam sürecinin eksikliği, hastanın kendi sağlığıyla ilgili karar verme hakkını ve özerkliğini ihlal edebilir. Hastalar, tıbbi müdahalelerin riskleri ve alternatifleri hakkında yeterli bilgi sahibi değillerse, yanlış kararlar verebilirler. Bu da hatalı tıbbi uygulama riskini artırabilir
Hekimler, aydınlatılmış onam sürecinin hasta haklarını korumak için önemli bir araç olduğunun farkında olmalıdır. Bu nedenle, hastaları yeterince bilgilendirmek ve hastaların sorularını yanıtlamak için zaman ayırmaları için eğitilmelidirler. Aydınlatma süreci, hastanın yeterli bilgi düzeyine sahip olması ve bu bilgileri anlayabilmesi için iyileştirilmesi gerekir. Bu, aydınlatma sürecinin daha dikkatli yürütülmesi ve hastalara daha anlaşılır bir şekilde bilgi verilmesi yoluyla sağlanabilir.
Aydınlatılmış onam konusundaki tüm bu eksiklikleri gidermek adına kurucuları ve danışmanları alanında uzman sağlık hukuku uzmanı doktor ve avukatlardan oluşan “MEDİCALPAPERS” şirketi yakında profesyonel olarak hizmet vermeye başlayacak. Eğitim, danışmanlık, aydınlatılmış onam ve diğer klinik evraklar gibi bir çok alanda hizmet verecek olan MEDİCALPAPERS şirketi hekimleri aydınlatmak ve hukuki anlamda korumak için geliyor.
Dr. Gökhan KILINÇ
Yüksek Sağlık Hukuku Derneği Yönetim Kurulu Üyesi
